Bài học rút ra sau vụ kiện của tập đoàn tỷ đô tại Việt Nam

Tổng hợp bởi ELITE LAW FIRM và Nguyễn Quang Minh

I. Tổng quan

Công ty MSD là một tập đoàn dược khổng lồ của Hoa Kỳ, sở hữu nhiều bằng sáng chế trên khắp thế giới, trong đó bao gồm Bằng độc quyền sáng chế số 7xxx tại Việt Nam. Bằng được cấp ngày 05/5/2008, có hiệu lực đến 18/6/2024, bảo hộ cho chất Sitagliptin phosphat monohydrat, muối dihydrophosphat của 4-0X0-4-[3-(triflometyl)-5,6-dihydro[1,2,4]triazolo[4,3-alphapyrazin-7(8H)-yl]-1-(2,4,5-triflophenyl) butan-2-amin, bao gồm dược chất và dược phẩm chứa muối này, quy trình điều chế hợp chất này và việc sử dụng để điều trị bệnh đái tháo đường typ 2.

Công ty D trụ sở tại Bình Dương, có hành vi sản xuất, quảng cáo và phân phối các sản phẩm thuốc Z có chứa hợp chất Sitagliptin, trùng lặp với Bằng độc quyền sáng chế số 7xxx đang được bảo hộ của Công ty MSD. 

Công ty MSD đã sử dụng các biện pháp dân sự và hành chính, nhưng Công ty D không chấm dứt hành vi vi phạm. Đến ngày 07/9/2016, Công ty MSD đã nộp đơn khởi kiện Công ty D về hành vi xâm phạm sáng chế.

 

II. Bản án Sơ thẩm

Sau hơn 03 năm giải quyết kể từ ngày thụ lý, ngày 04/12/2019, tại phiên Sơ thẩm, Tòa án nhân dân tỉnh Bình Dương đã tuyên chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn, cụ thể:

1. Tuyên bố hành vi sản xuất và kinh doanh của bị đơn là xâm phạm quyền đối với Bằng sáng chế số 7xxx của nguyên đơn. Bị đơn phải chấm dứt các hành vi xâm phạm đối với sáng chế số 7xxx của nguyên đơn;
2. Bị đơn phải bồi thường thiệt hại cho nguyên đơn là 500.000.000 VND;
3. Bị đơn phải thanh toán cho nguyên đơn chi phí luật sư là 300.000.000 VND;
4. Buộc Công ty D phải công khai xin lỗi công khai trên truyền thông và cam kết không tiếp tục vi phạm;
5. Tòa không chấp nhận yêu cầu của nguyên đơn về việc: buộc Công ty D phải thu hồi toàn bộ sản phẩm thuốc Z trên thị trường; tiêu hủy số thuốc Z cùng với nguyên vật liệu, máy móc để sản xuất thuốc còn trong kho.

Không đồng tình với quyết định của Tòa, Công ty D đã kháng cáo toàn bộ bản án. 

 

III. Bản án Phúc thẩm

Tại Bản án Phúc thẩm do Tòa án nhân dân Cấp cao tại TP.HCM ban hành ngày 19/09/2024, bị đơn cho biết đã tra cứu thông tin sáng chế liên quan đến hoạt chất Sitagliptin trên cơ sở dữ liệu sáng chế và không tìm được thông tin liên quan chỉ dẫn trực tiếp đến hoạt chất này. Bị đơn lập luận rằng bản chất của sản phẩm Z là hoạt chất Sitagliptin phosphate monohydrate-Sitagliptin phosphate monohydrate tồn tại dưới dạng tinh thể, còn Bằng độc quyền sáng chế số 7xxx của nguyên đơn không bảo hộ cho hoạt chất Sitagliptin tồn tại dưới dạng tinh thể.

Tòa Phúc thẩm vẫn giữ quan điểm và ra phán quyết như sau:

1. Tuyên bố hành vi sản xuất và kinh doanh của bị đơn là xâm phạm quyền đối với Bằng sáng chế số 7xxx của nguyên đơn (Công ty MSD). 
2. Bị đơn (Công ty D) phải thanh toán cho nguyên đơn chi phí luật sư là 300.000.000 VND.
3. Buộc Công ty D phải công khai công khai xin lỗi Công ty MSD trên truyền thông;
4. Tòa lập luận rằng Bằng sáng chế số 7xxx của nguyên đơn đến ngày 18/06/2024 là đã hết hiệu lực, vì vậy Tòa không chấp nhận yêu cầu của nguyên đơn về việc: buộc Công ty D phải thu hồi toàn bộ sản phẩm thuốc Z trên thị trường; tiêu hủy số thuốc Z cùng với nguyên vật liệu, máy móc để sản xuất thuốc còn trong kho. ;
5. Tòa án Phúc thẩm đã từ chối yêu cầu bồi thường thiệt hại 500.000.000 đồng do phía nguyên đơn không đưa ra được các tài liệu, chứng cứ thể hiện thiệt hại thực tế của nguyên đơn; các thiệt hại được nêu ra là chung chung và dự kiến trong tương lai sẽ xảy ra.

 

IV. Bài học kinh nghiệm

Qua bản án trên, có thể thấy hệ thống tư pháp Việt Nam đã có những tiến bộ vượt bậc, đủ khả năng giám định những thành phần hóa học phức tạp, là chứng cứ để xét xử những vụ án lớn. Tòa án xét xử dựa trên tài liệu và chứng cứ, công bằng, minh bạch, không phân biệt doanh nghiệp trong nước hay nước ngoài. Về phần doanh nghiệp, cần lưu ý những điều sau:

1. Cần chủ động đăng ký bảo hộ sáng chế của mình ngay từ đầu để ghi nhận quyền sở hữu về thành quả sáng tạo của mình. Trong vụ án, có thể thấy Công ty MSD đã sớm đăng ký sáng chế đối với hợp chất Sitagliptin, là điểm tựa vững chắc để họ tăng khả năng thắng kiện khi xảy ra tranh chấp;  
2. Khi khởi kiện, phải đưa ra được các tài liệu, chứng cứ thể hiện thiệt hại “thực tế” để được bồi thường. Trong vụ án, yêu cầu của nguyên đơn về 300.000.000 VND để thanh toán chi phí thuê luật sư được Tòa án chấp nhận do có đủ bằng chứng (hợp đồng với luật sư, các hóa đơn, chứng từ hợp lệ). Với yêu cầu bồi thường 500.000.000 VND, do nguyên đơn không chứng minh được thiệt hại bằng các thiệt hại thực tế nên Tòa án không chấp nhận yêu cầu;
3. Hiệu lực của Bằng sáng chế tại thời điểm xét xử (Phúc thẩm) có ảnh hưởng đến phán quyết của Tòa án tại thời điểm yêu cầu của nguyên đơn.